F1 Şanzıman ve Yarı Otomatik Vites Nedir?
f1 şanzıman yada F1 vites araba nedir? Hangi marka araçlarda bu vites vardır? F1 Vites araçların manuel vites araçlardan ve otomatik vites araçlardan farkı nedir? Passat'da, Toyota'da, Opel'de ve daha bir çok markada bu tür şanzımana sahip araçların özelliklerini yılların en deneyimli ustalarından biri olan Aytunç Kara Usta ile konuştuk.
F1 ŞANZIMAN NEDİR?
F1 şanzıman, yarı otomatik vites araçlara (yada yarı otomatik şanzıman araçlara) verilen bir isimdir. Yani F1 şanzıman olarak tanımlanması sadece isim farklılığıdır. Bu tip vitese sahip araçlar normal yarı otomatik vites araçlardır. Bu araçların vites özelliklerini aşağıdaki gibi özetleyebiliriz:
- Otomatik ve manuel vites araçların vites özelliklerinin ikisi de vardır.
- Yani bu tip araçları isterseniz otomatik viteste kullanabilirsiniz, dilerseniz manuel vitese alarak kullanabilirsiniz.
- Ancak bu araçlarda normal manuel şanzıman araçlarda olduğu gibi debriyaj sistemi yoktur.
- Şoför aracı manuel viteste kullanmak istediği zaman debriyaja basmadan kendisi vitesi istediği gibi artırıp, azaltabilir.
- Bu tip araçlarda debriyaj pedalı yerine bilgisayar destekli sensörler kullanılır.
YARI OTOMATİK ŞANZIMAN NEDİR?
Yukarıda ifade ettiğimiz gibi F1 şanzıman araçlar yarı otomatik vites araçlara verilen diğer bir isimdir. Bu araçların vites özelliğini kısaca ifade etmek gerekirse:
Bu araçlar hem otomatik hem de manuel vites özelliğine sahip araçlardır. Otomatik viteslerde zaten debriyaj sistemi olmadığını biliyoruz. Benzer şekilde manuel olarak kullandığımızda da debriyaj olayı kesinlikle yoktur. Şoför aracı kullanırken vitesi azaltıp artırmayı kendisi eliyle vitesi hareket ettirerek yapar.
F1 ŞANZIMAN ARAÇLARDA YARI OTOMATİK VİTES NASIL ÇALIŞIR?
Manuel vitesli araçlarda vites değişikliğini sağlayan debriyaj pedalı bulunmaktadır. Yarı otomatik araçlarda bu işlemi yapmak için elektronik kontrol ünitesi vardır.
- Manuel vites araçlarda vites değişikliğini ayarlayan şoförün kendisidir. Şoför aracın hız ve hareket ederken motor sesine bakarak debriyaja basar ve vitesi artırır yada azaltır.
- Otomatik ve yarı otomatik araçlarda bu işlemi yapmak için akıllı bir sistem kurulmuştur.
- Yarı otomatik ve otomatik araçlarda aracın hızına, yolun yapısına, motorun torkuna vs bakarak vites geçişleri akıllı bilgisayar tarafından kendiliğinden yapılır.
Ancak burada şu ayrımı gözetmeniz gereklidir. Yarı otomatik araçlarda dilediğiniz zaman vites geçişlerini şoförün kendi isteğine bırakabilirsiniz. Şoför bu durumda manuel viteste olduğu gibi kendi isteğine göre vitesi artırıp, azaltacaktır. Bu işlemi yaparken manuel vitesten farklı olarak debriyaja basmasına kesinlikle gerek yoktur.
F1 YARI OTOMATİK ŞANZIMAN İLE OTOMATİK ŞANZIMAN ARASINDAKİ FARKLAR NELERDİR?
Vites Kolu Düzeni Olarak Farkları: Otomatik vites araçların vites kolunda 4 seçenek vardır. Bunlar her araçta farklı harflerle ifade edilebilir. Otomatik vites araçlar genel olarak aşağıdaki gibidir:
- Park : Aracı park etmek istediğiniz zaman vites kolunu getirmeniz gereken yerdir.
- Boşa Alma : Bir çok araçta N harfi ile gösterilir. Aracınızı hareket halinde iken boşa almak için bu vites konumuna getirmeniz gereklidir.
- Geri Vites Hali : Aracı geri hareket ettirmek isterken vites konumunu getirmeniz gereken yerdir.
- Normal Sürüş : Aracınızı normal sürerken bu vites konumuna getirmeniz gereklidir. Bu vites konumuna getirdikten sonra artık sizin müdahale etmenize gerek yoktur. Aracınızın beyni bütün vites geçişlerini kendisi ayarlayacaktır. Sadece geri geri alırken yada park ederken Park Haline yada Geri Vites konumuna getirmeniz gereklidir.
Yarı Otomatik Araçlarda P olarak ifade edilen park modu yoktur. D harfi ile ifade edilenü Drive modu yerine ise A otomatik modu vardır.
F1 YARI OTOMATİK ARAÇLARDA VİTES GEÇİŞLERİ NASILDIR?
Aslında araçların otomatik şanzıman özelliklerine göre bu durum değişiklik gösterebilir. Bazı marka araçların otomatik şanzıman özellikleri çok fazla gelişmiştir. Ancak temel olarak hemen hemen bütün araç markaları için şunu ifade edebilirim:
Yarı otomatik vites araçlarda genellikle vites geçişleri hissedilir. Vites geçişlerinde çok hafif belki de sizin dahi hissetmeyeceğiniz şekilde araçta titreme meydana gelir. Ancak Honda ve Woswagen araç deneyimlerimde Yarı Otomatik araçlarda herhangi bir titreme hissetmediğimi ifade etmek isterim.
YARI OTOMATİK ARAÇLARDA BASKI BALATA VAR MIDIR?
Evet yarı otomatik araçlarda baskı balata sistemi vardır. Otomatik araçlarda ise baskı balata yoktur ve debriyajın bir parçası olarak vardır.
YARI OTOMATİK ARAÇLAR İLE OTOMATİK VİTES ARAÇLARIN SÜRÜŞ DENEYİMİ NASILDIR?
Bu kıyas tamamen tercih meselesidir. Uzun yolda giderken ve yeterince hız almışken bazen vites atmayabilir. Yarı otomatik araçlarda ben istediğim zaman vitesi azaltıp artırabiliyorum.
Ancak yarı otomatik araçların otomatik viteslere göre elbette bazı dezavantajları var gibi. Yokuş desteği olmayan araçlarda geri kaydırma problemi yaşanabilir. Vites geçişleri hissedilebilir.
FORMULA YARIŞLARININ F1 VİTES ARAÇLARLA İLİŞKİSİ
Bu şanzıman sisteminin ortaya çıkması formula 1 yarışlarından dolayıdır. Formala yarışlarında daha üstün performans sergilemek isteyen araç markaları F1 dedikleri yarı otomatik şanzıman sistemini geliştirmişlerdir.
Yarış esnasında manuel vites araçlarla yarışmak zaten performans açısından hiçte mantıklı değildir. Ancak otomatik vites araçlarda aracın hız durumuna göre vitesi artırmak bazen çok önemli olabilir. Aracın beyni bazen yarış esnasında bu algıya yetişemeyebilir. Dolayısı ile Formula 1 yarışlarında araçların daha hızlı ve performanslı olması için bu şanzıman sistemi geliştirilmiş ve daha sonra bir çok markanın sürekli tercihi haline gelmiştir.