Agnostik ve Agnostisizm Ne Demektir?

Agnostisizm en genel tanımıyla, Tanrı’nın varlığının veya yokluğunun kesin olarak bilinemeyeceğini kabul eden bir inanç sistemidir. Yunanca kökenli olan Agnostisizm, “bilinmeyen, bilinemeyen, bilinmezlik ve bilinmezcilik” gibi anlamlara gelmektedir.

TDK’da Agnostik ve Agnostisizm Kavramları

Agnostik, Yunanca kökenli bir kelimedir, ancak Türkçeye Fransızca “agnostique” sözcüğü olarak geçmiştir. Türkçe olarak “bilgisi olmayan veya bilinemezci” anlamlarında kullanılır.

Agnostisizm ise Fransızca “agnosticisme felsefe” olarak Tanrı’nın ve evrenin nasıl ve nereden oluştuğunun bilinemediği ve bilinemeyeceği anlamlarında kullanılan bir öğreti olarak kullanılmaktadır. Türk Dil Kurumu (TDK) da Agnostisizm için “bilinemezcilik” terimini önermektedir.

Bu inanç sisteminin daha iyi anlaşılması için Agnostisizm ’in belli başlı özelliklerini şu şekilde sıralamak mümkün:

• Agnostisizm, felsefi bir akımdır.
• Bu görüşü benimseyen kişiler kuşkucu ve şüphecidirler. Bu nedenle kuşkulu sorular sorarak yanıtları kuşkuyla bakarlar.
• Agnostikler Tanrı’nın varlığını veya yokluğunun bilinemeyeceğini öne sürerler.
• Bilimsel olarak Tanrı ve evrenin nerden türediğinin bilenmediğini ya da bilinemeyeceğini savunurlar.
• Agnostisizme göre hiç kimsenin Tanrı hakkında bir bilgiye sahip olması mümkün değildir.

Agnostisizm, düşünce yapısı açısından iki gruba ayrılır. Birinci grup zayıf Agnostisizm, ikinci grup güçlü Agnostisizmdir. İlk gruptakiler Tanrı’nın varlığı ve yokluğuna kuşkuyla bakarlar ve ateizm ve teizme eşit mesafededirler.

Bu nedenle Agnostikler, ateist ve teistler tarafından karasız olukları için eleştirilmektedir.

İkinci gruptakiler ise, Tanrı’nın varlığı veya yokluğunun hiç kimse tarafından bilinemeyeceği konusunda güçlü bir görüş bildirerek ateizm ve teizme karşı çıkarlar.

Agnostik Nedir?

Agnostik nedir: Tanrı’nın varlığı ve yokluğunun bilinmediğini hatta bilinemeyeceğini öne süren felsefi akım olan Agnostisizmi takip edip inanlara “Agnostik” denilmektedir. Agnostiklerin belli başlı bazı özelliklerine gelin hep beraber bakalım.

• Agnostikler Tanrı’nın varlığı konusunun insan aklının ötesinde bir konu olduğunu ileri sürerler.
• Bu nedenle böyle bir varlık hakkında hüküm vermenin de yanlış olacağı görüşünü savunurlar.
• Agnostikler Tanrı inancı konusunda tarafsız kalmayı tercih etmektedir.
• Bu tarafsız görüşleri nedeniyle bazen ateistler karıştırılsalar da onlar kendilerini ateist olarak görmezler.
• Olaylara şüphe ve kuşkuyla bakarlar.

Agnostisizm Nasıl Ortaya Çıkmıştır?

Agnostisizm ‘in resmi olarak kayıtlara geçen ilk çıkışı 1869 yılında İngiliz Metafizik Derneği’nde konuşma yapan ünlü biyolog Thomas Henry Huxley tarafından dile getirilmiş ve 19. Yüzyılda yeni bir felsefi akımının doğmasına neden olmuştur. Ancak Agnostisizm ‘in asıl kökenin Antik Yunan filozoflarından olan Protogoras’a kadar uzandığı bilinmektedir.

Huxley Agnostisizm görüşünü hem tanrıtanımazlık öğretesini hem de geleneksel Hristiyan ve Yahudi Tanrıcılığını reddederek Tanrı’nın varlığı konusunu tama olarak açıklamayan düşünürler için kullanmıştır. Daha sonra bu terim tüm bilinmezci öğretileri de kapsamıştır.

Kısaca belirtmek gerekirse; Agnostisizm, tarihsel olarak bilimin denetiminden uzak bir insan düşüncesinin nasıl yanılgılara düşebileceğini göstererek bir tepki olarak ortaya çıkmış denilebilir.

Agnostik Düşünürler Kimler?

Agnostisizm ‘in kökeninin eski Yunan sofistlerinden olan Protogoro’a kadar dayandığı bazı tarihi kaynaklarda iddia edilmektedir. Ancak Agnostisizm ‘in resmi olarak ilk kez 19. Yüzyıl’da ünlü bir biyolog olan Thomas Henry Huxley tarafından dile getirilmiştir.

Tanrı’nın varlığının bilinemeyeceğini savunan ünlü düşünürler arasında; David Hume, Herbert Spencer, Bertrand Russel, Immanuel Kant, William Hamilton, Robert Anton Wilson, Dave Matthews, James Lee Hawke, Matt Johnson, Charles Templeton, Sean Penn, ve Leslie Stephen sayılabilir.

Ayrıca Orta Doğu’da felsefesinde de Agnostisizm ’in etkisine rastlamak mümkün. Özellikle İranlı şair olan Ömer Hayyam’ın birçok şiirinde Agnostik etkiler görülmektedir.

Agnostik Ateist Nedir?

Agnostikler temel olarak Tanrı’nın varlığının veya yokluğunun bilinmeyeceğini söyleyerek şüpheci bir tutum sergilerler. Bu durumda Agnostikler için “Tanrıya inanmaz” demek yanlış olacaktır. Çünkü agnostisizm görüşünde tarafsız bir görüş hakimdir. Ancak Agnostik Ateistler için durum biraz farklıdır. Şöyle ki; Bir Agnostik ateist “Tanrı’nın varlığını veya yokluğunu bilmiyorum ama Tanrı’nın varlığında inanmıyorum.” düşüncesi hakimdir. Ayrıca Agnostik ateistler, var olduğuna inanılan tüm Tanrı’larına kendi aralarında tutarsız ve anlamsız olduğunu da iddia etmektedir.

Daha net bir şekilde açıklayacak olursak; Agnostik ateistin iki özelliği bulunur.

• 1- Herhangi bir Tanrı’ya inanmaz
• 2- Herhangi bir Tanrı’nın var olup olmadığına dairde kesin bir bilgiye sahip olduğunu ileri sürmez. Bu nedenle pek çok kişi Agnostik ve ateistin aynı çatı altında olamayacağını iddia etse de bir yanda “bilmiyorum” diğer yanda ise “inanmıyorum” vardır.

Ateist ve Agnostik Arasındaki Farklar Nelerdir?

Her ne kadar birbirine çok benzeyen iki kavram olan Ateist ve Agnostik arasındaki farkları ayırt edebilmek için çok ince bir çizgi vardır. Aslında her iki inanç sistemi Tanrı’nın varlığını kendi düşünce yapılarında reddeder. Ancak Ateizm denilen inanç sitemi tamamen inanmamakla ilgili iken, Agnostisizm ise tamamen bilememekle ilgilidir.

Bir ateist Tanrı’nın varlığını kökten reddederken, Agnostik ise sorgulayıcı bir bakış açısıyla Tanrı’nın varlığı hakkında bir bilginin yüzde yüz doğrulanamayacağını savunur. Aslında hem ateistler hem de agnostikler Tanrı’nın varlığı hakkında bilimsel delillerin olmadığı görüşünde hem fikirdir. Bu nedenle diyebiliriz ki; Her ateist “Tanrı’ya inanacağı” güne kadar “Agnostik”, her agnostikte “Tanrı’yı bileceği” güne kadar “Ateisttir.”

Agnostik Teizm Nedir?

Teizm inancına sahip kişiler, evreni ve içindeki tüm varlıkları tek bir yaratıcının yarattığını ve bu yaratıcının evrenle sürekli irtibat halinde olduğunu savunurlar. Ancak agnostik teizmden bahsedecek olursak bu tanımı biraz daha açmamız gerekir. Şöyle ki; Agnostik teist dediğimiz zaman karşımıza iki özellik çıkar. Bunlardan birincisi, en az bir Tanrı’nın varlığına inanır. İkincisi ise, Tanrı’nın veya Tanrıların varlığı konusunda kesin bir bilgiye sahip olunamayacağını iddia eder.

Aslında Agnostiklerin tek söyleyebildikleri “bilmiyorum” ifadesinden başka bir şey değildir. Bu nedenle Agnostik teistlere “ortayolcu”da denilebilir.

İslam İnancının Agnostik ve Agnostisizme Bakışı

İslam dininde imanın şartları arasında ilk sırada olan Allah’ın varlığına ve birliğine inanmak gelir. Bu nedenle kendisinden önce ve sonra çıkan tüm inanç sitemlerini batıl ve geçersiz kabul eder. Bu batıl inançlardan biri de Agnostisizmdir.

İslam alimleri Allah’ın varlığı ve birliğini kanıtlayacak birçok delilin Kuran-Kerim ve ehli sünnet alimlerinin içtihatları sonucu ortaya koymuşladır. Allah’ın varlığını ispat ve evrenin bir yaratıcı tarafından yaratılmasının aklen kabul edilmesi gerektiğini, dolayısıyla da Agnostisizm ve diğer dini felsefi akımların yanlış olduğunu göstermek “kelamcıların” asıl konusu olmuştur.

Kelamcıların “imkân-hudus delili” olarak sundukları bilgiler şöyledir:

Kâinat içindeki her şeyiyle birlikte sürekli bir değişim halindedir. Doğum-ölüm hadisesi, geceden sonra gündüzün gelmesi, yıldızlar dahil evrendeki birçok şeyin yok olması gibi gözle görülebilen birçok olayın kâinatın değişken bir yapıya sahip olduğunun delili olduğunu ve dolaysıyla değişken bir yapının da sonradan olmuş demek olduğunu açıklamışlardır.

Evrendeki bütün yaratılmışların varlığının ve yokluğunun arasında fark olmadığını belirten Kelam alimleri, bu yaratılanların var olmasının aklen zorunluğu olmadığı gibi, yokluğunun da zorunlu olmadığı görüşündedirler. Yani Allah’ın dışında bütün yaratılmış varlıkların konumu, bir teraziye konsa iki tarafı da eşit durumda olan kefelerdir. Dengede olan bu kefelerin birbirine ağır basmaları da asla mümkün değildir.

Türkiye’de Kendini Agnostik Olarak Tanımlayan Ünlüler

Resmi olarak nüfusun %99’unun Müslüman olduğu ülkemizde farklı inanç sistemlerine bağlı olan kişiler kendilerini kamuoyunda pek belli etmek istemiyor. Belki de nasıl bir tepkiyle karşılaşacaklarını bilmedikleri için kendi inançlarını gizleme gereği duyuyorlar. Kim bilir?

Dünya genelinde %16 Agnostik’ in bulunduğu yapılan araştırmalar neticesinde tespit edilmiş. Yabancı birçok şarkıcı, sinema ve dizi oyuncusu kendini Agnostik veya ateist olarak nitelendirirken, Türkiye’de sadece Lale Mansur Agnostik olduğunu belirtmekte. Ancak daha pek çok ünlünün ateizm, deizm ve agnostisizm inancını benimsedikleri tahmin edilmektedir. Son yıllarda peş peşe açılan ateist ve agnostik dernekleri de bunun en büyük kanıtlarından biri olsa gerek.