Liyakat Nedir? Liyakat Sahibi Denilince Ne Anlaşılır?

Kamuda ve özel sektörde sıkça duymaya başladığımız liyakat sözcüğü, dilimize Arapçadan geçen kelimelerden biridir. Liyakatli olmak ya da liyakat sahibi olmak şeklinde kullanılan kelime, “layık olmak” anlamına gelmektedir.

Liyakat sözcüğünün kökü “lyk” olup “yakışmak, yaraşmak ya da uygun olmak” demektir. Bir kişinin bir işe uygun olup olmadığını ya da neden o göreve layık olduğunu belirtmek için liyakat kelimesi kullanılır.

Liyakat Sahibi Olmak Nedir?

Bir kişinin liyakat sahibi olabilmesi için şu özelliklere sahip olması gerekir;

Eğitim: Alınan eğitim yapılacak işle uyumlu olmak zorundadır. Örneğin bankacılık okuyan bir kişinin sağlık sektöründe çalışmaya başlaması uygun değildir.
Deneyim: Yapılacak işle ilgili deneyim sahibi olunmalıdır. Kişi, önceden öğrendiklerini ve yaşadığı tecrübeleri yapacağı işte kullanabilmelidir.
Bilgi ve beceri: İşi yapabilmek için gereken bilgiye ve beceriye sahip olunmalıdır. Ayrıca yeni bilgiler öğrenebilmek ve kendini geliştirebilmek için gelişime açık olmak zorundadır.
Performans: Kişi, yaptığı işte etkili ve verimli bir şekilde çalışabilmelidir.
Kurum kültürüne uyum: Kişinin hal ve hareketleri çalıştığı işin kültürü ile uyumluluk göstermelidir. Düşünce yapısı kesinlikle kurumun fikirleriyle çatışmamalıdır.
İletişim: En azından işi yapabilecek düzeyde iletişim becerisi olmalıdır.

Saydığımız özelliklere sahip olan kişiler liyakat sahibidirler ve başvurdukları işi yapabilecek yeterliliktedirler.

İşletmelerde insan kaynakları departmanı, personel alımlarında kişilerin liyakatli olup olmadığına bakar. Liyakatli olmayan kişiler kolayca elenir ve kuruma kabul edilmezler. Her bir işletme, gelişmek ve kar elde etmek için işe uygun kişilere ihtiyaç duyar. Personel alımlarında saydığımız kriterlere dikkat etmeyen işletmelerin uzun vadede kazanç elde etmesi çok zordur.

Liyakatsizlik Nedir?

Liyakatli olmama halidir. Bir işe ya da bir beceriye sahip olmamak, uygun olmamak, yakışmamak anlamlarına gelir.

Siyasette Liyakat Nedir?

Liyakat sistemi nedir? Meritrokrasi olarak da bilinen liyakat sistemi, yönetimdeki kişilerin yetenek ve kişisel bireysel üstünlüklere dayandığı yönetim biçimidir. Bu yönetim sisteminde kayırma olayı yoktur. İdare gücü olan kişiler yönetime geçirilir. Kamu yönetiminde bilgili ve yetenekli kişiler seçilir. Tüm yükselmeler ve ilerlemeler kişilerin başarılarına, bilgilerine ve yeteneklerine göre yapılır. Osmanlı’daki Devşirme Sistemi, liyakat sistemine güzel bir örnektir.

Siyasette kayırmacılık sisteminin olumsuz neticeleri nedeniyle liyakat sistemi ortaya çıkmıştır. 1883 yılında çıkan meritrokrasiden sonra, devlet kurumlarına atanan kişilerde sosyal, ekonomik, bilimsel ve teknik problemleri çözme yeteneğine bakılmıştır.

Liyakat sistemi temel bileşenleri şunlardır;

Ayrımcılık yapılmaz: Din, dil, ırk, cinsiyet, yaş ya da geçmişin önemi yoktur. Yetenek tüm bunlardan üstündür.
Kayırmacılık yapılmaz: Ailedeki varlıklı ve etkili kişiler görevi üstlenmek için etkili olamazlar. Liyakat sisteminde bireyin ailesine değil, bireyin kim olduğuna bakılır.
Yandaşçılık yapılmaz: Başkalarının ne yapabildiğinden ziyade bireyin ne yapabildiğine bakılır.
Herkese eşit imkanlar sunulur: Tüm bireyler aynı yerden başlar. Sadece yetenekli olanlar yükselebilir.

Sonuç olarak liyakat, bir şeyi yapabilmeye yetkin olmak demektir. Siyasette ya da diğer alanlarda liyakatli kişilerin olması, toplumun gelişmesini ve ilerlemesini sağlar.